Hayami Gyoshu – Họa sĩ thiên tài tạo nên kiệt tác Nihonga từ vàng

Sở Kiều Diệp Wednesday, July, 2025

Trong thế giới nghệ thuật Nhật Bản hiện đại, cái tên Hayami Gyoshu (1894–1935) luôn gắn liền với sự táo bạo trong tư duy, tinh tế trong kỹ thuật và đậm chất truyền thống trong từng nét vẽ. Là một trong những bậc thầy tiêu biểu của dòng tranh Nihonga, ông đã mở ra một hướng đi độc đáo khi kết hợp vàng – chất liệu quý giá từ thời cổ đại – vào hội họa như một phương tiện biểu đạt đầy chiều sâu và thiền ý.

Nihonga – Hội họa mang linh hồn Nhật Bản

Nihonga (日本画), nghĩa đen là “tranh vẽ kiểu Nhật”, là dòng tranh truyền thống được đặt tên vào cuối thế kỷ 19 để phân biệt với hội họa phương Tây (Yoga – 洋画) du nhập trong thời kỳ Minh Trị. Tuy nhiên, cội rễ của Nihonga đã có từ hơn một nghìn năm trước, bắt nguồn từ các kỹ thuật vẽ của thời Heian.

Một đặc điểm nổi bật của Nihonga nằm ở vật liệu truyền thống:

Bột màu làm từ khoáng chất thiên nhiên được nghiền mịn
Mực sumi
Vàng lá và bột vàng
Giấy washi hoặc lụa làm nền
Keo nikawa để kết dính các chất liệu lên tranh

Nihonga không chỉ là nghệ thuật thị giác mà còn là sự kế thừa văn hóa, triết lý sống và tâm hồn Nhật Bản qua từng đường cọ.

Hayami Gyoshu – Người họa sĩ cách tân không ngừng nghỉ

Sinh năm 1894, Gyoshu bắt đầu sự nghiệp hội họa từ rất sớm và sớm được công nhận là một tài năng lớn của giới mỹ thuật. Mặc dù chỉ sống đến tuổi 40, sự nghiệp nghệ thuật kéo dài hơn hai thập kỷ của ông vẫn đủ để định hình nên một phong cách không thể trộn lẫn trong dòng tranh Nihonga.

“Gyoshu không bao giờ gò bó mình trong một khuôn mẫu cố định. Ông liên tục phá vỡ rồi tái cấu trúc ngôn ngữ hội họa Nihonga để tìm ra những cách biểu đạt mới, trong đó vàng luôn là chất liệu cốt lõi,”

– bà Yamazaki Taeko, Giám đốc Bảo tàng Nghệ thuật Yamatane, nhận định.

Nghệ thuật của ánh sáng và vàng

Bảo tàng Nghệ thuật Yamatane tại Tokyo hiện lưu giữ hơn 1.800 tác phẩm Nihonga hiện đại và đương đại – trong đó có đến 120 bức của Hayami Gyoshu. Ông được ca ngợi là người đã đưa việc sử dụng vàng trong tranh lên một tầm cao mới, với ba tác phẩm tiêu biểu gồm:

1. “Dancing in the Flames” (Khiêu vũ giữa ngọn lửa) – 1925

Được công nhận là Tài sản Văn hóa Quan trọng Quốc gia, bức tranh này mô tả điệu múa của những con bướm đêm bên ánh lửa bập bùng. Trong suốt ba tháng, Gyoshu đốt lửa mỗi đêm tại ngôi nhà nghỉ mát để quan sát chuyển động thật của lửa và côn trùng. Sau đó, ông sử dụng kindei – bột vàng trộn với keo và nước – để khắc họa ánh sáng lung linh của ngọn lửa trong màn đêm, tái hiện chuyển động huyền ảo với độ chính xác và cảm xúc đầy mê hoặc.

2. “Emerald Mosses and Verdant Grass” (Rêu ngọc lục bảo và Cỏ xanh) – 1928

Tác phẩm gồm một cặp bình phong bốn tấm, nơi Gyoshu phủ lên toàn bộ bề mặt nhữnglá vàng siêu mỏng, chỉ dày 0,01 - 0,02 micromet.
Sự phản chiếu nhẹ nhàng giữa nền vàng và sắc xanh tự nhiên của rêu – cỏ tạo nên một bức tranh trầm mặc mà rực rỡ, kết hợp hài hòa giữa tĩnh lặng và ánh sáng.

3. “Camellia Petals Scattering” (Cánh hoa trà rơi) – 1929

Cũng là Tài sản Văn hóa Quan trọng, tác phẩm này đánh dấu sự đột phá trong kỹ thuật sử dụng vàng. Gyoshu phát minh ra “maki tsubushi”, một kỹ thuật hoàn toàn mới khi ông nghiền mịn lá vàng thành bột, cho vào ống tre và rắc lên nền tranh đã phủ keo. Nền tranh vàng nhung mịn này khác biệt hoàn toàn với các nền được dán lá vàng thông thường. Trên đó, ông vẽ những cánh hoa trà từ cây cổ thụ 400 năm tuổi, khiến màu sắc trở nên sống động và nổi bật trên nền vàng dịu.

“Với maki tsubushi, lượng vàng được dùng nhiều gấp 5-6 lần so với dán vàng lá thông thường. Đây có thể gọi là một kỹ thuật táo bạo đến ngông cuồng,”
– bà Yamazaki bình luận.

Từ kỹ thuật đến tinh thần

Không chỉ là bậc thầy kỹ thuật, Hayami Gyoshu còn là người mang tinh thần wabi-sabi – triết lý tôn vinh vẻ đẹp của sự giản dị, vô thường và bất toàn – vào từng tác phẩm. Ông không ngại phá cách, cũng không ngần ngại thổi hồn mới vào truyền thống. Tinh thần tôn trọng quá khứ nhưng không bị gò bó bởi nó là điều khiến Gyoshu được tôn vinh như một người tiên phong trong nghệ thuật Nhật Bản cận đại.

Di sản còn mãi với thời gian

Dù ra đi khi tuổi đời còn trẻ, những kiệt tác của Gyoshu vẫn tiếp tục làm say mê người thưởng lãm trên khắp thế giới.
Các tác phẩm của ông không chỉ là tranh, mà là sự kết tinh giữa kỹ thuật thủ công đỉnh cao, tư duy thẩm mỹ hiện đại và tâm hồn Nhật Bản truyền thống.

Hayami Gyoshu đã chứng minh rằng:

Ngay cả thứ vật chất quý giá như vàng, khi nằm trong tay một nghệ sĩ đích thực, cũng có thể trở thành tiếng nói tinh tế của ánh sáng, sự sống và thời gian.