Jusan-mairi – Dấu mốc tinh thần đánh dấu tuổi 13 trong văn hóa Nhật Bản

Khi nhắc đến những nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành của trẻ em tại Nhật Bản, hầu hết mọi người sẽ nghĩ ngay đến Shichi-go-san (7-5-3) hoặc Seijin-shiki (Lễ Thành Nhân ở tuổi 20). Tuy nhiên, ẩn mình trong dòng chảy văn hóa truyền thống ấy còn có một nghi lễ ít được biết đến nhưng vô cùng ý nghĩa – Jusan-mairi (十三詣り) – nghi lễ chào mừng tuổi 13, đánh dấu bước chuyển mình từ thời niên thiếu sang giai đoạn trưởng thành về mặt tinh thần và đạo đức.

 

Jusan-mairi là gì?

Jusan-mairi, nghĩa đen là “cuộc viếng thăm khi lên mười ba”, là một nghi thức tôn giáo truyền thống diễn ra vào ngày 13 tháng 3 âm lịch (ngày nay thường tổ chức vào ngày 13 tháng 4 dương lịch), khi các bé trai và bé gái tròn 13 tuổi sẽ cùng cha mẹ đến viếng thăm các ngôi chùa thờ Bồ tát Hư Không Tạng (Kokuzo Bosatsu) – vị Bồ tát tượng trưng cho trí tuệ vô biên và ký ức sâu xa.

Buổi viếng thăm không chỉ đơn thuần là lời cầu nguyện cho sức khỏe và học vấn, mà còn là một nghi thức chuyển giai đoạn, khơi mở nhận thức về trách nhiệm, sự biết ơn và ý thức trưởng thành của một con người mới bước vào tuổi dậy thì.

 

Nguồn gốc của Jusan-mairi

Jusan-mairi có lịch sử lâu đời, được cho là khởi nguồn từ thời Heian (794–1192) – một thời kỳ mà văn hóa hoàng tộc và tôn giáo hòa quyện sâu sắc. Theo truyền thuyết, Thiên hoàng Seiwa đã tổ chức nghi lễ thành nhân đầu tiên tại chùa Horin-ji ở Arashiyama, Kyoto, khi ngài vừa tròn 13 tuổi. Từ đó, việc viếng chùa vào tuổi 13 trở thành một phong tục truyền thống, đặc biệt phổ biến ở vùng Kansai.

Trong suốt nhiều thế kỷ, nghi thức này là đặc sản văn hóa của Kyoto và được tổ chức long trọng tại các ngôi chùa như Horin-ji (嵯峨釈迦堂法輪寺). Về sau, phong tục này dần lan rộng ra vùng Kanto và nhiều nơi khác, nhất là trong bối cảnh người dân ngày càng quan tâm đến chiều sâu tinh thần và sự giáo dưỡng nội tâm cho thế hệ trẻ.

 

Thời điểm tổ chức Jusan-mairi ngày nay

Dù ngày truyền thống là 13/3 âm lịch, hiện nay, vì ảnh hưởng của lịch học và kỳ nghỉ Xuân ở Nhật Bản, nghi lễ Jusan-mairi thường được tổ chức linh hoạt từ tháng 3 đến tháng 5. Đặc biệt, các gia đình thường chọn dịp Tuần lễ Vàng (Golden Week) hoặc những ngày cuối tuần thuận tiện để cùng con đến chùa tham dự lễ.

 

Trình tự nghi lễ Jusan-mairi

1. Trang phục truyền thống

Trang phục là một phần không thể thiếu, thể hiện sự trang trọng của nghi lễ:

• Bé trai thường mặc áo haori (áo khoác truyền thống) và quần hakama (loại quần xếp ly trang trọng).

• Bé gái sẽ khoác lên mình những bộ kimono furisode (kimono tay dài dành cho thiếu nữ chưa lập gia đình) hoặc homongi (kimono thanh lịch dùng trong lễ nghi), thường có nếp gấp ở vai – biểu tượng của sự non trẻ. Sau khi nghi lễ kết thúc, nếp gấp sẽ được tháo bỏ, đánh dấu việc đã bước qua một giai đoạn mới của cuộc đời.

Ngoài ra, các cô bé cũng được trang điểm lần đầu tiên như một dấu hiệu chuyển mình từ tuổi thơ sang thiếu nữ – nhẹ nhàng nhưng đầy cảm xúc.

2. Cầu nguyện và viết Kanji

Tại chùa, các em sẽ thực hiện nghi thức chính: viết một chữ Hán (Kanji) mang ý nghĩa tượng trưng cho mong ước hoặc lý tưởng sống của mình – như “Trí tuệ (智)”, “Nhẫn nại (忍)”, “Hy vọng (望)”, “Tâm sáng (心清)”...

Chữ này được viết bằng thư pháp lên giấy và dâng lên Bồ tát Hư Không Tạng như một lời cam kết với bản thân, đồng thời cầu mong nhận được trí tuệ, sự bảo hộ và tinh thần vững vàng trong tương lai.

3. Omamori và lời chúc gia đình

Sau phần lễ, các em sẽ nhận omamori và một số lễ vật nhỏ từ chùa. Chiếc omamori thường được gắn vào cặp sách, ví tiền hoặc áo khoác – như một lá chắn vô hình mang lại bình an, may mắn và trí tuệ.

Khi bước ra khỏi chính điện, trẻ không được ngoái đầu nhìn lại, bởi theo quan niệm dân gian, nếu quay đầu sẽ khiến phước lành "rơi rớt" mất. Chỉ sau khi đi qua cổng Torii, các em mới có thể nhìn lại.

Về đến nhà, trẻ sẽ cúi đầu cảm ơn cha mẹ vì đã nuôi dưỡng và dạy dỗ suốt 13 năm qua. Đáp lại, người thân sẽ gửi đến những lời chúc trân trọng: “Chúc con lớn lên mạnh khỏe, hạnh phúc và có trái tim đẹp.”

 

Ý nghĩa của Jusan-mairi trong xã hội hiện đại

Trong bối cảnh xã hội Nhật Bản ngày càng công nghiệp hóa và hiện đại hóa, những nghi lễ truyền thống như Jusan-mairi giúp kết nối lại các thế hệ với gốc rễ văn hóa, đồng thời nhắc nhở giới trẻ về tầm quan trọng của lòng biết ơn, sự tự ý thức và trách nhiệm cá nhân.

Không đơn thuần là một nghi lễ tôn giáo, Jusan-mairi là bước ngoặt tinh thần đầu tiên trong đời sống một đứa trẻ, là dịp để nhìn lại quá khứ và hướng đến tương lai bằng một tâm hồn trong sáng, khiêm nhường và đầy hy vọng.