Bên cạnh kịch Kabuki, kịch Kyogen, kịch Noh là loại hình nghệ thuật sân khấu lâu đời nhất ở xứ mặt trời mọc mà vẫn còn lưu giữ đến ngày nay. Vậy điều gì đã khiến kịch Noh trường tồn với thời gian và nổi tiếng đến vậy? Hãy cùng tìm hiểu nhé.
1. Kịch Noh là gì?
Kịch Noh là loại hình kịch nghệ truyền thống của Nhật Bản nổi tiếng toàn thế giới. Ban đầu kịch Noh được gọi là Sarugaku, là một vở kịch được dựng lên bởi bài hát gọi là Utai và âm nhạc Hayashi và được diễn trên một sân khấu được gọi là sân khấu Noh.
Đặc trưng của kịch Noh chính là việc sử dụng các mặt nạ có tên gọi là Nomen. Mặt nạ Nomen là mặt nạ theo kiểu cổ xưa được diễn viên đeo, hiện tại kịch noh có tới trên 200 loại mặt nạ. Tùy theo bối cảnh, hướng nhìn của diễn viên mà có thể làm cho Nomen trông như lúc cười lúc khóc. Các mặt nạ Nomen được chia thành 5 loại mặt nạ chính là Thần, Nam, Nữ, Cuồng (kỳ lạ) và Quỷ. Đa số các mặt nạ này được chạm khắc từ loại gỗ Hinoki, trong đó mặt nạ quỷ lại được chạm khắc công phu và tinh xảo nhất trên loại gỗ cứng. Trong khi đó, mặt nạ dành cho nữ được chạm khắc ít nhất nhưng tinh tế nhất trên loại gỗ mềm.
2. Nguồn gốc kịch Noh
Tuy nguồn gốc không rõ ràng nguồn gốc chính xác nhưng người Nhật cho rằng nó được truyền đến từ Trung Quốc vào khoảng thế kỉ thứ 7. Và phát triển từ thế kỉ XIV và XV, sau đó được ưa chuộng như một văn hóa của giới Samurai.
Người biểu diễn, nhà soạn kịch thiên tài Kannami (1333-1384) và con trai của ông, Zeami (1363-1443) được coi là nhà lãnh đạo vĩ đại của kịch Noh.
Kịch Noh rất thịnh hành vào thời kỳ của Zeami cho tớit hời kỳ Edo, vào những năm 1868-1912, Kịch Noh có một thời kỳ suy yếu khi chỉ còn thấy xuất hiện ở một số buổi biểu diễn không chuyên. Ngày nay, kịch Noh không còn được người dân Nhật Bản ưa chuộng như trước nữa, tuy nhiên vẫn có những diễn viên chuyên nghiệp, tâm huyết với nghề biểu diễn Noh khắp mọi nơi trên đất nước mặt trời mọc.
3. Các vai diễn trong kịch Noh
Có bốn loại diễn viên kịch Noh chính: shite, waki, kyōgen, và hayashi.
- Shite: là nhân vật chính, nhân vật dẫn dắt trong vở kịch. Trong những vở kịch mà shite lúc đầu là con người rồi sau đó biến thành quỷ thì vai diễn ban đầu là mae-shite còn vai diễn sau là nochi-shite.
- Shitetsure: bạn diễn của shite. Đôi khi shitetsure được viết tắt là tsure, mặc dù thuật ngữ này dùng cho cả cả shitetsure và wakitsure.
- Kōken: là người giúp việc trên sân khấu, thường có từ một đến ba người.
- Jiutai: là dàn hợp xướng, thường có từ sáu đến tám người.
- Waki: vai phụ trợ làm nền cho shite.
- Wakitsure hoặc Waki-tsure: là bạn diễn của waki.
- Kyōgen: diễn aikyōgen, những vở kịch hài ngắn được diễn trong giờ tạm nghỉ của kịch Noh hoặc biểu diễn riêng biệt giữa các vở kịch Noh riêng lẻ.
- Hayashi hay hayashi-kata: là những nhạc công chơi bốn nhạc cụ được sử dụng trong kịch Noh: sáo, trống okawa hay ōtsuzumi, trống kotsuzumi, và trống cái taiko. Sáo được chơi trong kịch noh được gọi là nōkan hay nohkan.
Với những nét đặc biệt của mình, chắc chắn kịch Noh sẽ tiếp tục trường tồn cùng với thời gian.
(sưu tầm)