Kirigami là nghệ thuật cắt giấy vô cùng độc đáo của người Nhật Bản. Cùng với Trà đạo, Bonsai hay Nghệ thuật cắm hoa, Kirigami đã tạo nên một nét đẹp văn hóa vô cùng đặc sắc của xứ sở mặt trời mọc. Sự giản đơn và sức sáng tạo đã thổi hồn vào những tờ giấy mỏng manh; tạo nên sức sống cho những tác phẩm Kirigami.
1. Nghệ thuật cắt giấy Kirigami là gì ?
Kirigami là nghệ thuật cắt giấy truyền thống của Nhật Bản; được ghép từ hai chữ “kiri” có nghĩa là cắt và “kami” có nghĩa là giấy. Hiểu một cách đơn giản, Kirigami là môn nghệ thuật tạo hình bằng những đường cắt. Đây là một nét đẹp văn hóa; một môn nghệ thuật từ giấy đa chiều và biến hóa đáng kinh ngạc của đất nước Nhật Bản.
2. Lược sử về Kirigami
Nghệ thuật cắt giấy Kirigami được cho là lần đầu tiên xuất hiện trong các đền chùa của Nhật. Lúc này, nó được xem là cách thể hiện lòng thành kính trước các vị thần.
Đến khoảng thế kỷ 17, Kirigami được biết đến và phổ biến rộng rãi khắp châu Á như một hình thức nghệ thuật đích thực. Người ta tạo nên những thiết kế Kirigami tượng trưng cho những điều tốt đẹp như thịnh vượng, quý phái, hoàn hảo, trang nhã… hay thậm chí là mối liên kết giữa con người và vũ trụ.
Và đến nửa cuối thế kỷ 20, khoảng những năm 1960- 1970, Kirigami vượt qua lãnh thổ châu Á và được biết đến tại nhiều quốc gia trên thế giới. Năm 1962, sự ra đời của cuốn sách “The Creative Art of Papercutting” tại Mỹ đã khiến cho các nghệ nhân phương Tây có nguồn cảm hứng mãnh liệt với ngành thiết kế giấy. Hiện nay, Kirigami đã trở thành một thú chơi độc đáo của tất cả mọi người trên thế giới.
3. Kirigami truyền thống và Kirigami hiện đại
Kirigami truyền thống
Đây là một nghề thủ công mang tính sáng tạo cao. Những nghệ nhân Kirigami sử dụng giấy, kéo, đôi khi là hồ dán để tạo ra những kiểu thiệp chúc mừng, lịch treo tường và những gói quà lạ mắt.
Đối với nhiều mẫu thiết kế thì một miếng giấy có thể gấp một hoặc nhiều lần và cắt xuyên qua những lớp giấy này. Khi mở giấy sẽ có được một hình mẫu cân đối không ngờ.
Kirigami hiện đại
Kirigami hiện đại hay còn gọi là Origamic Architecture là một bộ môn nghệ thuật từ giấy; nó liên quan tới tính ba chiều của không gian và kiến trúc; được đưa vào thể hiện trên giấy để tạo ra những tác phẩm kiến trúc, những tác phẩm nghệ thuật, đời sống hay những tác phẩm có tính suy tưởng và trừu tượng cao.
Đặc biệt, Kirigami hiện đại có xu hướng tạo hình chỉ trong 1 tờ giấy. Khác với Kirigami truyền thống, có thể dùng 2 hay nhiều mảnh hơn. Để tạo ra hình ảnh 3 chiều của các tác phẩm, đòi hỏi phải có kĩ năng giống như một kiến trúc sư.
Cha đẻ của Kirigami hiện đại chính là Masahiro Chatani, một giáo sư của Viện Công nghệ Tokyo. Tại một cuộc triễn lãm, ông đã nói về nghệ thuật của mình: “Origamic Architecture sẽ giúp con người ta nhận ra được giá trị của đất nước và lịch sử của nước mình thông qua các công trình kiến trúc nghệ thuật được miêu tả trong nó. Đó là một trong những cách tốt nhất nuôi giữ lòng tự hào dân tộc; bảo tồn các di sản trong nước; phổ biến và đưa nó ra toàn thế giới”.
Kirigami truyền thống khác với hiện đại như thế nào ?
Nghệ thuật cắt giấy Nhật Bản Kirigami xuất hiện từ khá lâu và trở nên phổ biến hiện nay; gắn liền với đời sống tinh thần của người dân xứ Phù Tang như một “thú vui” tinh tế và độc đáo. Cho đến ngày nay, Kirigami hiện đại đã có một số thay đổi so với Kirigami truyền thống.
Từ thuở sơ khai, Kirigami là một sản phẩm đắt đỏ và chỉ giới hạn trong tầng lớp trên khá giả; thì hiện nay, mọi người đều có thể tiếp cận với Kirigami.
Kirigami truyền thống là một nghề thủ công. Bằng những vật liệu đơn giản như giấy, hồ dán, người ta tạo ra những kiểu thiệp chúc mừng, lịch treo tường hay những món quà lạ mắt.
Kirigami hiện đại là môn nghệ thuật đặc sắc từ giấy; có liên quan tới tính ba chiều của không gian, kiến trúc. Đặc biệt hơn, là những tác phẩm nghệ thuật, đời sống hay tác phẩm có tính suy tưởng và trừu tượng cao. Để tạo ra hình ảnh ba chiều của tác phẩm; đòi hỏi phải có kỹ năng của một kiến trúc sư.
4. Kirigami và Origami
Không ít người nhầm lẫn nghệ thuật cắt giấy Kirigami với nghệ thuật gấp giấy Origami nổi tiếng đã quá quen thuộc trên thế giới. Tuy nhiên, thực tế, dù đều sử dụng chất liệu chung là giấy xong Origami được dùng để tạo hình còn Kirigami là cắt giấy.
Từ “ori” có nghĩa là gấp lại, xếp lại. Origami truyền thống không cho phép bất kỳ sự cắt bỏ nào; các bước từ đầu đến cuối đơn thuần là gấp một hay nhiều tờ giấy lại với nhau. Thêm đó, việc sử dụng hồ và băng keo cũng rất tối kỵ với Origami. Tuy nhiên, trong nghệ thuật Kirigami, cả hai kỹ thuật trên đều được phép sử dụng.
Nhiều tài liệu khi nói về sự ra đời của Kirigami đã cho rằng Kirigami chính là một biến thể của Origami truyền thống, có thể gọi là Origami Architecture (kiến trúc Origami). Dù vậy, trải qua quá trình phát triển, cho đến nay Kirigam thực sự đã trở thành một nghệ thuật thủ công khác biệt với Origami.
Có thể thấy, nghệ thuật cắt giấy Kirigami thực sự là tấm gương phản chiếu được mọi diện mạo phong phú của sức sáng tạo không giới hạn của con người. Càng đa chiều và biến hóa bao nhiêu, nghệ thuật cắt giấy này càng cuốn hút mạnh mẽ bấy nhiêu. Sức cuốn hút nằm ở vẻ đẹp đến từ sự giản đơn và bình dị.
(sưu tầm)