Tiết phân là một ngày trước ngày Lập Xuân, Lập Hạ, Lập Thu, Lập Đông. Nhưng hiện nay ở Nhật Bản, khi nói về Tiết Phân là nói về lễ hội xua đuổi ma quỷ vào ngày 3 tháng 2 trước ngày Lập xuân. Đây là ngày mà các thành viên trong gia đình quây quần bên để thực hiện nghi thứ xua đuổi ma quỷ nguyện cầu những điều tốt đẹp cho năm mới . Trong số các phong tục và lễ hội của Nhật Bản lễ tiết phân là một trong những ngày lễ mà không thể thiếu của nền văn hóa Nhật Bản!!
Setsubun- lễ hội xua đuổi yêu ma của Nhật Bản.
Setsubun (節分: tiết phân - sự phân chia giữa các mùa) là ngày trước khi bắt đầu một mùa, thường để chỉ ngày lập xuân. Setsubun được tổ chức vào 3/2 hàng năm như một phần của Lễ hội Mùa xuân (春祭 - Haru Matsuri).Bởi sự kiện đón xuân quan trọng với người Nhật hơn cả, nên kể từ thời kì Edo trở đi, Tiết phân chỉ được dùng để nhắc tới ngày trước ngày Lập xuân. Nếu ngày đầu tiên của tiết Lập xuân được người Nhật coi như thời điểm khởi đầu của năm mới, thì ngày Tiết phân cũng quan trọng tương đương với ngày 30 tháng Chạp.
Thêm vào đó, người phương Đông ngày xưa thường quan niệm rằng thời điểm giao mùa là lúc ma quỷ dễ dàng xâm nhập vào nhà nhất. Vì vậy mà ở Trung Quốc cổ đại, vào ngày 30 tháng Chạp, người dân thường tổ chức lễ hội xua đuổi tà ma. Đến thời kì Nara, tập tục này du nhập vào Nhật Bản, sau đó dần dần trở thành một sự kiện lớn trong cung đình Heian. Tại lễ hội này, sẽ có những người hoá trang thành quỷ để cho những người cầm mâu và khiên tiến tới ném đậu vào người để xua đuổi. Sang thời Edo thì tập tục này được biến tấu ít nhiều khi đi vào các tầng lớp bình dân.
Các tập tục truyền thống trong lễ tiết phân.
Ném, rải và ăn đậu nành rang
Ngày nay, bên cạnh những lễ hội xua đuổi ma quỷ được tổ chức tại các đền thờ và chùa chiềng lớn trên toàn quốc, các tập tục của lễ Tiết phân cũng được thực hiện tại gia. Theo truyền thống, sẽ có một thành viên trong nhà đeo mặt nạ quỷ để hoá thân thành quỷ. Nhân vật quỷ này tượng trưng cho tà khí và tai ương, và ý nghĩa của tập tục ném đậu nành rang vào quỷ là để xua đuổi điều xui xẻo, cầu may mắn đến nhà. Trong đó, đậu nành là một trong năm loại ngũ cốc quan trọng xưa nay, được cho là có linh lực trú ngụ. Hơn nữa, âm đọc chữ “đậu” là “mame” (豆) trong tiếng Nhật lại trùng với chữ “mắt của ma quỷ” (魔目), nên việc ném các loại đậu nói chung vào mắt của ma quỷ (ở đây là tượng trưng cho ma quỷ) có thể giúp tiễu trừ tà khí, giảm thiểu lượng ma quỷ.
Phong tục lần đầu tiên xuất hiện trong thời Muromachi .Nó thường được thực hiện bởi các toshiotoko (年男) của gia đình (người nam giới sinh vào năm tương ứng với con giáp trong hoàng đạo Trung Quốc hoặc là gia chủ nam của gia đình đó. Đậu nành rang (gọi là "đậu phúc" (福豆 (phúc đậu) fuku mame) được ném ra ngoài cửa hoặc ném vào một thành viên trong gia đình đeo mặt nạ Oni (ác quỷ hoặc quái nhân), trong khi mọi người nói "Ma quỷ biến đi! May mắn tới!" (鬼は外! 福は内! Oni wa soto! Fuku wa uchi ) và đóng mạnh cửa. Đây vẫn là một hoạt động phổ biến trong các hộ gia đình, nhưng nhiều người sẽ tham dự lễ hội mùa xuân tại một đền thờ, nơi thực hiện nghi lễ này. Những hạt đậu này được cho là thanh tẩy, một cách tượng trung ngôi nhà bằng cách xua đuổi linh hồn tà ác mang lại sự bất hạnh và sức khoẻ xấu cho họ. Sau đó, như là một phần của việc mang lại may mắn, người ta theo thói quen thường ăn đậu nành rang, mỗi năm một lần trong cuộc đời mỗi người, và ở một số khu vực, mỗi năm một lần trong cuộc đời mỗi người cộng thêm một lần nữa, để mang lại may mắn cho năm sau.
Ban đêm là thời điểm thích hợp nhất để ném và rải đậu. Bởi Âm dương đạo quan niệm quỷ môn nằm ở hướng Đông Bắc và tương ứng với khoảng 2 – 4 giờ đêm, nên người Nhật cho rằng quỷ từ quỷ môn sẽ đến vào lúc đêm khuya từ hướng Đông Bắc. Do đó, nếu ném và rải đậu vào khoảng thời gian này sẽ khiến ma quỷ không thể xâm nhập vào nhà.
Ăn Ehomaki
Có một phong tục nữa xuất hiện trong ngày lễ Tiết phân đó là ăn Ehomaki. Phong tục này bắt nguồn từ tập quán ăn Sushi cuộn rong biển để cầu mong mua may bán đắt ở các phố chợ lớn hay giới thương nhân Osaka thời Taisho. Ehomaki lớn hơn maki bình thường, hương vị ngọt hơn một chút và có chứa một số thành phần đặc biệt mà thường là không được sử dụng trong maki bình thường. Khi ăn Ehomaki, người Nhật thường quay mặt về “Eho” – phương hướng được coi là may mắn nhất của năm đó để cầu mong điều ước sẽ đạt thành, tránh được tai họa, bệnh tật và kinh doanh thuận lợi. Nhân của Ehomaki là sự hòa trộn của 7 nguyên liệu khác nhau, tượng trưng cho 7 vị thần may mắn. Chúng có thể thay đổi tùy theo thời đại lịch sử và phong thổ địa phương.
Bên cạnh đó, khi ăn Ehomaki, người Nhật thường không dùng dao cắt thành khoanh mà để nguyên cuộn để vận may được trọn vẹn. Ngoài ra, trong bữa ăn cũng phải giữ im lặng từ đầu đến cuối để may mắn không thoát khỏi miệng mà bay mất đi.
Treo đầu cá mòi cơm và nhành đông thụ ở trước hoặc trong nhà
Người Nhật ngày xưa vẫn thường dùng vật nặng mùi hoặc sắc nhọn để xua đuổi tà ma. Từ đó mới nảy sinh ra phong tục treo cá mòi cơm (Iwashi) và nhành đông thụ (Hiigari) vào ngày Tiết phân ở trước hoặc trong nhà người Nhật. Ngày nay, chúng đã trở thành biểu tượng không thể vắng bóng của ngày lễ Tiết phân.